هر چند اتفاقاتی مانند افتتاح موزه موسیقی ایران نیز در سال88 از رویدادهای خوشایند برای جامعه موسیقی بود اما در مجموع برایند کلی اتفاقات سال گذشته موسیقی کشور،کفه ترازو را به سمت تنزل وضعیت موجود این هنر سنگین‌تر کرده است؛ در این گزارش سعی شده تا با نگاهی گذرا به وضعیت موسیقی ایران در سال 88 دلایل این ضعف را بیشتر نمایان کنیم.
شاید به جرات بتوان ادعا کرد که بیرونی‌ترین نمود حرکت رو‌به رشد یا ضعف جریان موسیقی یک کشور در تعداد، کیفیت و نحوه برگزاری کنسرت‌های آن بروز پیدا می‌کند.سال 88 با طنین صدای سازهای اهالی موسیقی ایران در اکثر کشورهای اروپایی، آمریکایی، آسیایی و برخی کشورهای آفریقایی آغاز شد و این در حالی بود که در فروردین ماه همین سال برگزاری هیچ کنسرتی را حداقل در تهران شاهد نبودیم.در ادامه نیز براساس تصمیم دفتر موسیقی از 18 اردیبهشت تا 7خرداد به‌دلیل تقارن با ایام فاطمیه و شهادت حضرت صدیقه کبری(س) مجوزی برای کنسرت‌های موسیقی صادرنشد.
پس از این ایام نیز به‌دلیل همزمانی با انتخاب دهمین دوره ریاست‌جمهوری، جز برای ارکستر ملی و ارکستر سمفونیک تهران، عملا مجوز دیگری صادر نشد.از سوی دیگر تعطیلی دو ماه و نیم تالار وحدت به‌دلیل برخی تعمیرات و همچنین تجهیز بیشتر آن بر این رکود بیش از پیش افزود. حوادث پس از انتخابات نیز آنچنان در عدم رونق برگزاری کنسرت‌ها تأثیر مستقیم گذاشت که گروه‌های موسیقی یا تمایلی به اجرا نداشتند یا با سالن‌های خالی از مخاطب مواجه می‌شدند و یا به‌دلیل عدم‌استقبال مخاطبان و آماده‌نبودن فضای جامعه برای برگزاری برنامه‌های موسیقایی، کنسرت‌های خود را لغو می‌کردند که تعداد چنین برنامه‌هایی نیز کم نبود.
در ماه‌های تیر و مرداد نیز هرچند به‌مراتب کنسرت‌های بیشتری از فصل بهار برگزار شد اما عدم استقبال از این برنامه‌ها نسبت به سال 87 نشان از کسادی بازار کنسرت‌ها داشت و پس از آن نیز ماه مبارک رمضان از راه رسید تا عملا در نیمه اول سال88، فقط حدود 2ماه اهالی موسیقی مجالی برای برگزاری کنسرت‌هایشان پیدا کرده باشند. رنگین‌ترین فصل اهالی موسیقی در سال88، فصل پاییز بود که توانستند نزدیک به 3ماه متوالی از مجوزهای برگزاری کنسرت برخوردار شوند. پس از آن نیز از 27 آذر تا 26 بهمن نیز به‌دلیل همزمانی با ماه‌های محرم و صفر یک بار دیگر جامعه موسیقی سکوت اختیار کرد تا منتظر آخرین ماه از سال88 بماند. در آخرین ماه سال نیز جشنواره موسیقی فجر و پس از آن چند کنسرتی که اکثراً در تهران برگزار شدند، توانستند کمی فضای موسیقی را در سالی که گذشت داغ‌تر کنند.
سکوت اساتید موسیقی ایرانی
از نکات عجیب موسیقی ایران در سال88 این بود که تقریبا هیچ‌یک از اساتید بنام و مطرح موسیقی ایرانی کنسرتی در داخل کشور، روی صحنه نبردند. البته هر کدام از این اساتید برای خود دلایلی داشتند از جمله محمدرضا لطفی که اعتقاد داشت با وجود تعرفه‌های سنگینی که برای سالن‌های برگزاری کنسرت گذاشته شده باید قیمت بلیت‌ها را تا 70هزارتومان بالا رود که با توجه به وضعیت کنونی جامعه این امر ممکن نیست.
مسائل دیگری مانند برخورد نامناسب مسئولان برگزارکننده سالن‌ها با مخاطبان (به‌ویژه در سالن وزارت کشور)، طاقت‌فرسا‌بودن شرایط برگزاری کنسرت در داخل کشور به نسبت خارج از ایران، آماده نبودن فضای جامعه برای برگزاری کنسرت و بسیاری موارد دیگر از جمله دلایلی بود که این اساتید برای برگزار نکردن کنسرت در داخل ایران می‌آوردند.
این در حالی بود که تقریبا اکثر این اساتید برنامه‌های متعددی در قالب گروه‌های مختلف در خارج از ایران روی صحنه بردند و این موضوع برای مسئولان و دستاندرکاران موسیقی کشور، جای سؤال دارد که چرا اساتید موسیقی ما با وجود اینکه همواره بر دین خود به مردم سرزمین‌شان تأکید داشته‌اند امروزه برگزاری کنسرت در خارج از ایران را به اجرا در داخل کشور ترجیح می‌دهند؟
نخستین نمایشگاه سازهای ابداعی
در این میان برگزاری نخستین همایش و نمایشگاه سازهای ابداعی 10 و 11 خرداد ماه در خانه هنرمندان از سوی خانه موسیقی از جمله اتفاقاتی بود که تا حدودی یخ فضای موسیقی را در سال گذشته آب کرد.حضور اکثر قریب به اتفاق بزرگان موسیقی ایران از جمله محمد رضا شجریان، حسین علیزاده، کیهان کلهر، ساز سازان بنام ایران، پژوهشگران، علاقه‌مندان و دانشجویان در این نمایشگاه نشان از آن داشت که میل به حضور پررنگ در میان مردم در اکثر اهالی موسیقی همچنان وجود دارد که باید شرایط این حضور محیا شود.
برگزار نشدن نمایشگاه آثار موسیقی و چند جشنواره موسیقی دیگر
نخستین نمایشگاه موسیقی و آثار شنیداری که از 7 تا 14 دی ماه سال 86 در مرکز آفرینش‌های هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شده بود بدون هیچ توضیحی برای دومین سال پیاپی برگزاری‌‌اش به تعویق افتاد تا سریال نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های تعطیل‌شده در حوزه موسیقی تکمیل شود.این موضوع چند سال قبل در مورد جشنواره موسیقی جوان نیز که 7دوره آن برگزار شده بود روی داد و به‌نظر می‌رسد توقف آن همچنان ادامه داشته باشد.
جشنواره موسیقی گل یاس که در حقیقت تنها جشنواره موسیقی اختصاصی بانوان محسوب می‌شود نیز در زمره این جشنواره‌ها قرار می‌گیرد و همچنان در مورد عدم‌برگزاری آن توضیحی از سوی مسئولان ارائه نمی‌شود. البته در این میان جشنواره‌هایی نیز به چشم می‌خوردند که بنا به دلایلی با وجود انجام تمامی مقدمات برگزاری‌شان، برگزار نشدند. جشنواره موسیقی صدای سخن عشق که به آثار موسیقایی در مورد امام خمینی(ره) مربوط می‌شد و مؤسسه حفظ و نشر آثار امام(ره) برگزارکننده آن بود نیز در این بخش قرار می‌گرفت.این جشنواره طبق برنامه‌ریزی‌ها و فراخوانی که منتشر شده بود می‌بایست در مهرماه 88 برگزار می‌شد اما در مهرماه اعلام شد که برگزاری این جشنواره به 8 آبان تغییرزمان پیدا کرده و در ادامه نیز برگزاری آن منتفی شد.
نخستین جشنواره موسیقی مقاومت نیز از 26 تا 28 مردادماه 1387 در کرمانشاه با محوریت موسیقی مقاومت برگزار شد تا از نگاهی متفاوت، موسیقی کشورمان مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد و در همان زمان هم اعلام شد که این جشنواره در سال آتی در کرمانشاه برگزار می‌شود اما سال 1388 به پایان رسید بدون آنکه دومین دوره این جشنواره برگزار شود.
برگزاری جشنواره موسیقی فجر
بیست و پنجمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر نیز از 7 تا 13 اسفند برگزار شد تا مهم‌ترین اتفاق موسیقی کشور در غیاب اساتید موسیقی ایرانی و همچنین غیاب گروه‌های مطرح بین‌المللی دستاوردهای دیگری را دنبال کند.هر چند که مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد که دبیری جشنواره را نیز بر عهده داشت اعلام کرده بود، مهم‌ترین رویکرد جشنواره در بخش داخلی، توجه به گروه‌های جوان و در بخش بین‌الملل، توجه به کشورهای عضو اکو بوده است اما در مجموع غیبت بزرگان موسیقی ایران و گروه‌های معتبر کلاسیک خارجی در کیفیت آن نقش مؤثری داشت که توجیه‌ناپذیر بود.درخشش گروه‌های جوان(به‌خصوص گروه‌های شهرستانی)، خالی ماندن اکثر سالن‌های برگزاری برنامه‌های جشنواره موسیقی فجر و کم‌رنگ بودن دوباره حضور اساتید موسیقی در مراسم اختتامیه جشنواره از جمله دستاوردهای بیست و پنجمین دوره این جشنواره بود.
برگزار نشدن نهمین جشن خانه موسیقی
دهمین جشن خانه موسیقی نیز که قرار بود طبق روال گذشته مهر ماه امسال برگزار شود با تصمیم جمعی هیأت مدیره و شورای‌عالی خانه موسیقی لغو شد.سخنگوی خانه موسیقی در این‌باره گفته بود: برگزار نکردن جشن خانه موسیقی به فضای موجود جامعه مربوط می‌شود و ما اعضای خانه موسیقی گمان می‌کنیم که در حال حاضر فضای مناسبی برای برگزاری جشن وجود ندارد.
ما در 9 سال گذشته جشن خانه موسیقی را به خوبی برگزار کرده‌ایم به‌طوری که همه اعضای خانه موسیقی و مردم نیز از برگزاری این جشن‌ها راضی بوده‌اند به‌خصوص در سال گذشته که جشن به شکل مفصل‌تری و با کنسرت استاد شجریان، ارکستر ملی و گروه کامکارها همراه بود. داریوش پیر نیاکان همچنین گفته بود: عدم‌برگزاری جشن حتما به ضرر موسیقی نیست چرا که به‌نظر من اول باید دید جشن در چه شرایطی قرار است برگزار شود و آیا این جشن در وضعیت فعلی مناسب است یا نه و چه بهتر که منتقدان برگزارنشدن جشن به این موضوع هم اشاره‌ای بکنند.
پایان بندی
سال 88 در تقویم جامعه موسیقی ایران با تمام مواردی که در بالا به آنها اشاره شد و موارد بسیار دیگری که فرصت طرح آنها پیش نیامد به پایان رسید. قهر اهالی موسیقی به‌خصوص بزرگان موسیقی ایران با دستاندرکاران و مسئولان شاید مهم‌ترین اتفاقی باشد که باید در حوزه موسیقی آن را جدی گرفت. حضور همین بزرگان در مراسم افتتاحیه موزه موسیقی و تمجید آنها از همکاری سازمان فرهنگی- هنری شهرداری نشان قدرشناسی آنها ست به شرطی که‌شأن و ارزش هنرشان در نظر گرفته شود.
به‌نظر می‌رسد اگر در سال89 نیز آنگونه که شایسته است ارزش و جایگاه موسیقی ایران در برنامه‌ریزی‌های مسئولان مورد توجه قرار نگیرد، قهر بزرگان و اهالی موسیقی با مسئولان ادامه پیدا خواهد کرد و ما باز هم شاهد تب و لرز ضربان از ریتم افتاده موسیقی کشورمان خواهیم بود. شرایط موجود، می‌طلبد که در رویکرد دستاندرکاران موسیقی کشور بازبینی جدی صورت گیرد.
